xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns:dt="uuid:C2F41010-65B3-11d1-A29F-00AA00C14882"
xmlns:m="http://schemas.microsoft.com/office/2004/12/omml"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
النجوم» در شمارۀ جدید مجلۀ فرهنگنویسی
درآمد
در شمارۀ تازهچاپ(href="http://persianacademy.ir/fa/fn07.aspx">جلد
هفتم) مجلۀ فرهنگنویسی
فرهنگستان زبان و ادب فارسی
مقالهای با عنوان «href="http://persianacademy.ir/UserFiles/File/FN/07/FN-07-11.pdf">lang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>نگاهی به واژههای جوامع احکام النجومlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>» به قلم آقای دکتر رضا فهیمی،
استادیار دانشگاه آزاد ساوه، توجه مرا به خود جلب کرد. نگاهی
سریع به این مقاله کفایت میکرد تا دریابم مقالهای
که در پیش رو دارم به تعبیر یکی از بزرگان نامآشنا «بسیار
متوسط» است، تا جایی که به زحمت میتوان آن را «مقاله»
نامید. به گمان من اطلاق عنوان «سیاهۀ واژهها» بر این
«نوشته» بسیار شایستهتر است. اما دیری
نپایید که دریافتم مشکل مقاله بسیار جدیتر از
این است. زیرا در کمتر از یک دقیقه با جستجود در
اینترنت دریافتم که نویسنده، بخش قابل توجهی از
محتوای این مقاله را چندی پیش در «مقالهای مشترک»
با عنوان «lang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>بررسی ویژگیهای سبکی و
واژگانی کتاب جوامع احکام النجوم»
(با همکاری آٰقایان دکتر حسین آقاحسینی
و دکتر محمدرضا نصر اصفهانی، به
ترتیب استاد و استادیار دانشگاه اصفهان) در فصلنامۀ زبان و
ادبیات فارسی (مجلۀ علمی-پژوهشی دانشکدۀ
ادبیات و علوم انسانی دانشگاه
تربیت معلم) منتشر کرده است (برای دریافت این دو
مقاله روی عنوان آنها کلیک کنید).
این که چگونه بخش قابل
توجهی از مقالهای «علمی-پژوهشی و مشترک»، به عنوان بخش
مهمی از مقالهای «علمی-پژوهشی اما غیرمشترک»
دوباره به چاپ میرسد، به نوبۀ خود موضوعی شایان توجه
است. اما آنچه بیش از این شایستۀ توجه مینماید
آنکه این مقاله (و طبعاً تا حدّی آن مقالۀ پیشین)
ضعفهایی دارد که موجب میشود از انتشار آن در مجلات
تخصصی کشور شگفت زده شویم.
در نظر داشتم که مقالهای
مفصل درباب اشکالات مختلف این مقاله (و نیز مقالۀ مشترک
پیشین) بنویسم. اما سرانجام برآن شدم تا با «صرف» نزدیک
به «سه ساعت و یک دقیقه»از وقت شریف و «صرفاً» با
مقایسۀ مقالۀ پیشین و کنونی و البته
نگاهی سرسری به مقالۀ آقای نوشاهی به نگارش
این سطور پردازم (یک دقیقه برای جستن مقالۀ
پیشین و سه ساعت برای مقایسه دو مقاله و سپس تایپ
مشترکات) تا معلوم شود که هر کس میتواند با صرف کمابیش همین
مقدار وقت از مقالۀ پیشین (و چه بسا مشترک) خود (و چه بسا
دیگران!) مقالۀ علمی-پژوهشی جدید و غیر مشترک
«بسازد». این مدت زمان برای کسانی که فایل مقالۀ
پیشین را نگه داشته باشند کمتر از این نیز خواهد شد. اما
اگر این فایل را نداشته باشند و سرعت تایپشان هم کم باشد مدت
زمان لازم برای پژوهش ممکن است بیشتر شود
از این گذشته بیم
آن داشتم که پژوهشگران محترم با «در هم زدن» اشارات من به اشکالات جدیتر،
مقالۀ علمی-پژوهشی جدیدی بسازند و
نشریۀ وزین دیگری را نشانه بگیرند. در
نتیجه در این جا تنها به یادکرد نکات زیر بسنده میکنم.
ضعف منابع
در نگارش مقالۀ
جدید منابع اندکی به کار رفتهاند و به همین اندک نیز در
متن مقاله اشارهای نشده است تا معلوم شود به چه کار آمدهاند. به طور مثال
مؤلف میتوانست در مورد زندگینامۀ علی بن زید
بیهقی به مقالۀ یوسف هادی در دایرة المعارف
بزرگ اسلامی استناد کند. یا دست کم میتوانست از مقالهای
زیر یاد کند:
نوشاهی، عارف، «جوامع
احکام النجوم بیهقی (د ۵۶۵ق)، کتابی مهم در احکام نجوم و جامعهشناسی
ایران»، نامۀ بهارستان، سال اول، شمارۀ اول، بهار-تابستان
1379ش، صص 51-58 (href="http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/792774">style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>دانلود نسخۀ پیدیافlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>؛ href="http://tarqimeh.kateban.com/entry1425.html">style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>متن این مقاله را در وبگاه کاتبان بخوانیدlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>)
کتابنامه هم آشفتگیهایی
دارد از جمله «تاج الاسامی» ذیل نام مصححش آمده است! و «غیاثالدین
رامپوری» در حرف «ر» یعنی «رامپوری، غیاث
الدین» مد نظر بوده است (این البته در قیاس با اشکالات
دیگر بیاهمیت است)
اشکالات مربوط به روش نویسنده
نویسنده دربارۀ
روش کار خود چیزی نگفته و خواننده را سردر گم کرده است. در
مقدمۀ بسیار مختصر و ناسودمند این مقاله آمده است که «واژههای
خاص به کار رفته در این کتاب بررسی شدهاند» اما مقصود از
واژههای خاص چیست؟dir=LTR style='mso-bidi-language:FA'> lang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>
با آنکه به قول خود
نویسنده «بسیاری از اصطلاحات «خاص» نجومی در آن(=جوامع
احکام النجوم) به کار رفته است» و نگارندۀ مقاله
دعوی تصحیح این متن کهن احکام نجومی را دارد اما بازهم هیچ
یک از این اصطلاحات (جز یک مورد ناشی از خوانش یا درک
نادرست متن ) از نظر نویسندۀ مقاله «خاص» نبودهاند که در مقاله یاد
شوند. اما نمیتوان گفت که وی صرفاً بر یادکرد واژگان و
ترکیبات ادبی و غیر علمی تأکید داشته است
زیرا اصطلاح طبی «کیموس» و نیز اصطلاحاتی چون
«مردارسنگ» در این مقاله مدخل شدهاند.
از سوی دیگر واژهها
و ترکیباتی که در بسیاری از متون دیگر به
همین صورت و در همین معنی به کار رفتهاند ، «خاص» به نظر
رسیدهاند. به ذکر چند نمونه بسنده میکنم (معانی و
توضیحات هر واژه/ترکیب عیناً از مقاله نقل شده است اما
آوانگاریها حذف شدهاند):
1. dir=RTL>آکلهstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (اسم)؛ خوره، جذامlang=FA dir=LTR style='mso-bidi-language:FA'> lang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>
2. dir=RTL>ابخرstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (صفت) ویژگی آنکه «دهنش» بوی بد
میدهد.
3. dir=RTL>اورامstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (اسم) [جمعِ ورم] آماسها؛ ورمها (style='color:#C00000'>کافی است که بهر متن پزشکی کهن بنگرید تا
کاربردهای مکرر «ورم» و «اورام» را ببینید)
4. dir=RTL>بستن: برکسی بستنlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> به او نسبت دادن (style='color:#C00000'>از نظر دستوری چه به شمار میآید؟)dir=LTR style='mso-bidi-language:FA'>
5. dir=RTL>پسراندرstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (اسم) ناپسری
6. dir=RTL>پهنرویstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (صفت) دارای چهرۀ عریضdir=LTR style='mso-bidi-language:FA'>
7. dir=RTL>تطلیقstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (اسم) عمل طلاق دادن (زن)؛ جدایی زن از شوهر (style='color:#C00000'>در معنی دوم زن «عامل» تطلیق است در حالی
که چنین نتواند بود)
8. dir=RTL>تماسیحstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (اسم) [جمع تمساح] تمساحها (تمساح
واژهای خاص است یا جمع مکسر آن، در ضمن آیا «تمساحها» تکرار
[جمع تمساح] نیست؟)
9. dir=RTL>چلغوزهstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (اسم) [مخفف چهل غوزه] نوعی از تنقلات....
10. dir=RTL>حشایشstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (اسم) [جمع حشیش]» گیاهان دارویی
11. dir=RTL>خنثیstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (صفت) فاقد دستگاه تناسلی یا اندام جنسی
رشدیافته
12. dir=RTL>شیخوخیتstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (اسم) پیری
13. dir=RTL>صنادیقstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>(اسم) [جمع صُندوق] ۱. صندوقها ۲. جعبۀ مخصوصی
که زنان لوازم آرایش خود را در آن میگذاشتند (style='color:#C00000'>بازهم جمع مکسر «خاص» به نظر آمده است)
14. dir=RTL>فرمانstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: فرمانیافتن (مصدر لازم)(مجاز)
درگذشتن، مردن
15. dir=RTL>میرابstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (صفت، اسم) مسئول تقسیم آب در خانهها، مزرعهها و
باغها (تا قبل از لولهکشی آب این واژه
در میان عوام و خواص رایج بود و شاید هنوز هم برخی
جایها رایج باشد)
16. dir=RTL>نرّاد style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>(صفت، اسم) آنکه تختهنرد بازی میکند و در آن
تبحر دارد
همچنان که دیده
میشود بسیاری از این واژهها، از دیرباز تا کنون
رواج داشتهاند و معلوم نیست کدام «خاصیت» آنها در نظر نویسنده
«خاص» آمده است.
چند اشکال ناشی از بیتوجهی
به مبادی فرهنگنویسی
17. dir=RTL>ذواربع قوایمstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (اسم) چهارپایان (مدخل
مفرد اما برابرنهاد آن جمع است!)
18. dir=RTL>کاردگرstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (صفت) چاقوساز (کاردگر=چاقوساز
چه فرقی با درزی=خیاط یا میراب دارد که اولی
فقط صفت است اما بقیه هم اسم و هم صفت ؟ از این گذشته چرا «کاردگر»
خاص است اما «آبگینهگر» خاص نیست؟)style='mso-bidi-language:FA'>
19. dir=RTL>نَخّاسstyle='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> (صفت، اسم) ۱. برده فروش. ۲. فروشندۀ
چهارپایان
معنی «نخاس» حتی
با مراجعه به همین اثر اشتباه است. بیهقی نخاس را دربارۀ
فروشندۀ حیوان به کار برده است و برای «بردهفروش» تعبیر
«نخاس بندگان» را به کار برده است.
در نخّاسان : ستوران و شُتران
و گوسفندان اگر مشتری دليل عمل بودdir=LTR style='mso-bidi-language:FA'> ... lang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>مولود اشتر و اسب فروشد مولود استر فروشد ... خر فروشد
...گاو فروشد ...گوسفند
فروشد ...سگ شكاری و يوز فروشد ؛
نخّاس بندگان : چون مشترى
صاحب بيت عمل بود ... مولود نخّاسِ بندگان بود ... مولود كنيزكان مغنّيه فروشد ...
كنيزكان وغلامانِ خُرد فروشد ... احرار را فروشد (به نقل از نوشاهی، ص55)
موارد تکراری دو مقاله
همچنان که گفته شد بخش قابل
توجهی از مقالۀ جدید، پیشتر در مقالۀ مشترک
آقای دکتر رضا فهیمی و
همکارانشان آمده است. در اغلب موارد (به جز مدخلهای
پایانی) به جای چند شاهد مذکور در مقالۀ
پیشین به ذکر فقط یک شاهد در مقالۀ جدید بسنده شده
است. این مشترکات عبارتند از
(معانی اصطلاحات از مقالۀ نخست نقل و در برخی موارد با
مقالۀ دوم مقایسه شده است):
واژگان بخش «ه: استعمال کلمات و
افعال فارس قدیم» از مقاله قدیم
سرپوشیدهlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: دختر
پسراندرlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: ناپسری
فرمانیافتنlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: مردن
بیمارناکlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: معلول
دیوانگانهlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: دیوانهوار
بادیدlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: پدید
بیماروشlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: ناقص الخلقه، بیمار
زودازودlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'> و دیرادیر: زودزود و
دیردیر (در مقالۀ جدید دو مدخل مجزا)
بستنlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: نسبت دادن (در مقالۀ جدید: بستن:
برکسی بستن=به او نسبت دادن)
بیمارژونlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: کسی که اغلب اوقات بیمار باشد
بیوسیدنlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: انتظار داشتن
شوریدهگونlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: مشوش، صفت برای خواب (در مقالۀ جدید:
پریشان، آشفته)
در شمار نداشتنlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: غیر منتظره بودن (در مقالۀ جدید: شمار:
در شمار نداشتن)
بزرگمنشlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: متکبر (مقاله جدید: بزرگمنشی=تکبر،
غرور)،
بربخشیدنlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: تقسیم کردن؛ زدن: ضرب کردن(در
مقالۀ جدید دو مدخل مجزا)
داوریlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: خصومت، جنگ (مقالۀ جدید: 1. مرافعه؛ دعوا 2.
اختلاف؛ 3. جنگ و جدال)
درمخریدهlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: غلام
دستlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: پیروزی (مقالۀ جدید: قدرت و
اختیار)
پسرینهlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: مذکر (مقالۀ جدید: از جنس پسر؛ پسر؛ style='color:#C00000'>یعنی پسرینه و پسر یک معنی
میدهند!)
واژگان بخش «ح» (ص ۱۳۰ به بعد
مقالۀ قدیم)
موضوع بودنlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: وجود داشتن (مقالۀ جدید: موضوع=قرارداده
شده)
هندlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: هندیان
بهترک گفتنlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: ترککردن (مقالۀ جدید: ترک:
بهترک چیزی گفتن= کنار گذاشتن)
ملتlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: دین (مقالۀ جدید: بدملت=بددین؛
بدکیش؛ بدمذهب)
صاحبحدسlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: دارای ذکاوت، دانا و هوشیار
برقلبlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: برعکس (مقالۀ
جدید: قلب: برقلب=برعکس)
بهاوقاتlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: غالباً (مقالۀ جدید: اوقات: بهاوقات=غالباً)
مکروهناکlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>:ناخوشایند، نامبارک (مقالۀ جدید: همراه
با بلا و آفت!)
مردهlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: ساکن (مقالۀ جدید: ۱. فراموش شده و
قدیمی، 2. روا نشده 3. تباه شده)
محالlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: نابجا (مقالۀ جدید: نادرست، ناصواب، خطا)
گرانآوازlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: کسی که صوت خشن دارد (مقالۀ جدید:
دارای صوت خشن)
توسط کردنlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: قاصد فرستادن (مقالۀ جدید: توسط:
توسط کردن= قاصد و پیک فرستادن)
واژگان بخش «ط: برخی لغات
عربی کتاب» (ص ۱۳۲ مقالۀ قدیم)
مولفان ذیل عنوان فوق
آوردهاند: «در پایان به برخی از لغات و اصطلاحات عربی و نادر
که در این کتاب به کار رفته است اشاره میشود»
اما از اصطلاحتی که در
ادامه آمده معلوم میشود که منظور آنها از «عربی و نادر»، در واقع
«عربی یا نادر» است که با عنوان این بند همخوانی ندارد.
نویسندگان شواهد این واژگان را در متن مقاله نیاوردهاند و به
ذکر صفحۀ ذکر آنها در دستنویس جوامع الاحکام بسنده کردهاند. اما در
مقالۀ جدید با مراجعه به همان صفحات از همان دستنویس شواهد
نیز ذکر شدهاند.
اشهلlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: میشچشم
صهوبتlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: سرخی مایل به سپیدی
اصهبlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: موی میگون
اهوجlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: دراز و گول
ملاقطهlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: رویاروی شدن
اشقرlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: اسب سرخفش
بهقlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: بیماری شبیه برص
الصقlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: آنکه در زبانش شکستگی باشد
اجدبlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: جایی که در آن رفاه و آبادنی نباشد
مصارینlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: رودهها جمع مصیر
سهوبlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: زمینهای هموار، جمع سهب
غلمتlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: تیزی شهوت
قروحlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: زخمها جمع قرح
اصلعlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: مرد بیموی
اعرجlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: لنگ
اصفlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: گیاهی که نام دیگر آن کَبَر است.
کالمlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: زن بیوه
کشخانlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: نوعی دشنام
اغتمامlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: اندوهگین شدن
رعافlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: خون از بینی آمدن
قایفlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: پیشناس
بیمارژونlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: دستهای از سپاهیان بیمار و خسته
(پیشتر و در بخش «ه» همین مقاله آمده بود: «کسی که اغلب اوقات
بیمار باشد»)
پایندانیlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: ضمانت و کفالت
دلمکlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: جانوری شبیه به عنکبوت
بالوانهlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: مرغی کوچک شبیه گنجشک
صکاکlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: قبالهنویس
منطیقlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>: زبانآور
واژگان بخش «ک: واژهها و
ترکیبات نادر» (ص ۱۳۲ مقالۀ قدیم)
نکتۀ جالب این که
مقاله بخش «ی» ندارد. یعنی ترتیب ابجد، هوز، حطی،
کلمن ... نیز در آن رعایت نشده و از «ط» به «ک» رفته است. از
این گذشته به همپوشانی دو بخش اخیر مقالۀ قدیم نیز
توجه فرمایید. این اصطلاحات فقط فهرست شدهاند و معنی
آنها نیامده است:
مضغودlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>، الثق، اسر، مصغار،
رعر، مشایخی و بوالحکمی
که نوعی دشنام است!
برای دو اصطلاح
اخیر در مقالۀ جدید برابرنهاد«زنا» آمده است در حالی که
در شاهد به وضوح به «زنای مردان» (لواط) اشاره شده است.
برخی از ترکیبات
و اصطلاحات نیز در مقالۀ نخست بوده است که در مقالۀ جدید
دیده نمیشود مانند «بسنده آمدن»، «فریشتگان: فرشتگان»style='mso-spacerun:yes'> و «هژدهم: هجدهم»(ص ۱۲۴) و «بتر=بدتر»(ص ۱۲۵) و
زینهار (ص ۱۲۶)، «سهدیگر=سوم» (ص ۱۲۷)، «شخص=جسم» (ص۱۳۱) شاید
اینها چندان «خاص» نبودهاند.
منابع
۱. فهیمی، رضا، «href="http://persianacademy.ir/UserFiles/File/FN/07/FN-07-11.pdf">lang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>نگاهی به واژههای جوامع احکام النجومlang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>»، فرهنگنویسی، ج7، تهران، 1392، صص 162-174.
style='mso-spacerun:yes'> href="http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/971294">style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>فهیمی، رضا و حسین آقاحسینی
و محمدرضا نصر اصفهانی، «بررسی ویژگیهای
سبکی و واژگانی کتاب جوامع احکام النجوم»، فصلنامۀ زبان و
ادبیات فارسی، سال ۱۹، شمارۀ ۷۱، پاییز ۱۳۹۰
(تاریخ واقعی انتشار دست کم پس از تاریخ پذیرش مقاله
یعنی: 15/08/91)
2. href="http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/792774">style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>نوشاهی، عارف، «جوامع احکام النجوم بیهقی
(د ۵۶۵ق)، کتابی مهم در احکام نجوم و جامعهشناسی ایران»،
نامۀ بهارستان، سال اول، شمارۀ اول، بهار-تابستان 1379ش، صص 51-58lang=FA style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>
style='font-size:14.0pt;mso-ansi-font-size:12.0pt;font-family:YKNazanin;
mso-bidi-language:FA'>